جنگل‌های هیرکانی ۴۰ میلیون سال عمر دارند! حتی قبل از اینکه انسانها روی زمین پیدا شوند، ریشه در خاک داشته‌اند و اکسیژن زمین را تأمین میکردهاند. بعضی از گیاهان و جانورانی که در این جنگل‌ها زندگی میکنند، کاملا منحصربه‌فرد هستند.
گروه جامعه | شهرآرانیوز؛ این روز‌ها زیاد اسمش را شنیده‌ایم و میدانیم هر از چندگاهی در آتش میسوزد؛ جنگل‌های هیرکانی که در میراث‌طبیعی یونسکو ثبت شده اند و حالا اصلا حال خوشی ندارند. همه ما بیشتر بنا‌های تاریخی و جاذبههای گردشگری شهر‌های مختلف ایران را خیلی خوب میشناسیم، اما شاید خیلیهایمان نمیدانیم علت آوازه و شهرت این جنگل‌ها چیست.
جنگلهایی که یکی از تولیدکنندگان مهم اکسیژن و هوای پاک در دنیا به حساب میآیند و اگر لحظهای به عمر طولانیشان فکر کنید، حتما شوکه خواهید شد؛ آن‌ها ۴۰ میلیون سال عمر دارند! حتی قبل از اینکه انسانها روی زمین پیدا شوند، ریشه در خاک داشته‌اند و اکسیژن زمین را تأمین میکردهاند. بعضی از گیاهان و جانورانی که در این جنگل‌ها زندگی میکنند، کاملا منحصربه‌فرد هستند و شما در هیچ جای دنیا نمیتوانید نمونه دیگرشان را پیدا کنید و به همین دلیل هیرکانی در دنیا به فسیل زنده و موزه طبیعی مشهور شده است.
شگفتیهای زیادی درباره این جنگل‌ها وجود دارد که در این مطلب به آن‌ها سری میزنیم، با شهر‌ها و استانهایی که این جنگل‌ها را در خود جای دادهاند آشنا میشویم و درنهایت نگاهی میاندازیم به علت‌های آتش‌سوزی در این گنجینه باارزش کره زمین که بخش بزرگی از آن در کشور ما قرار گرفته است.
به کدام جنگل‌ها هیرکانی میگویند؟
نام هیرکان درواقع نام قدیم گرگان در گویش مازنی بوده است که به جرجان یا ورکان هم معروف است. این جنگل‌ها به‌عنوان اثر مشترک کشور‌های ایران و آذربایجان، در فهرست یونسکو به ثبت رسیده است که از گیلداغ در جمهوری آذربایجان آغاز می‌شوند و در ادامه در استان‌های آذربایجان‌شرقی، اردبیل، گیلان، مازندران، گلستان و سمنان، تا خراسان‌شمالی امتداد مییابند. شاید شما در سفر‌هایی که به شمال کشور رفته‌اید، به بخشهای مختلف این جنگل‌ها سر زده‌اید.
به‌عنوان مثال، منطقه ارسباران، پلنگ‌دره و جنگل ابر شاهرود، الیمستان آمل، چمستان، کجور نوشهر، خشکه‌داران تنکابن، چهارباغ چالوس، لیسار تالش و پارک ملی گلستان از دیدنیترین جنگل‌های ایران هستند. جنگل ابر از قسمتهای ویژه هیرکانی است، زیرا در بخشهایی که ضخامت کوهها کمتر می‌شود، ابر‌ها به میان آن‌ها و به وسط جنگل میآیند و شما میتوانید هم‌زمان با قدم‌زدن در جنگل، در میان ابر‌ها هم راه بروید.
همسایگی درختها، پرندهها و حیوانات کمیاب در هیرکانی
یکی از چیز‌هایی که باعث می‌شود هیرکانی به گنجی سبز در کره زمین تبدیل شود، میزان نفوذپذیری خاک است. این خاکها میتوانند در هر ۱۰هزار مترمربع، بین ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ مترمربع آب را در خودشان ذخیره کنند. وجود درختان خاص در این جنگل‌ها باعث شده است که حیوانات ویژهای هم در این مناطق لانهسازی کنند و از آنجا که این نواحی اقلیم متفاوتی هم دارند، تنوع گیاهان در آن‌ها حیرتآور است.
جنگل‌های هیرکانی محل زندگی ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸گونه پستاندار است. همچنین ۱۵۰گیاه بومی درختی و بوته‌ای در آن رشد می‌کند. همه ما خرس قهوهای را بیشتر در فیلمهای سینمایی دیده ایم، ولی همین بغل گوشمان و در شیبهای تند جنگل‌های بکر هیرکانی، نه‌تن‌ها خرس قهوهای پیدا می‌شود، بلکه سیاه‌گوش، شغال، گراز، بز وحشی و حتی پلنگ هم زندگی میکنند.
عقاب، شاهین، قرقاول، کبک، بلدرچین و دارکوب از پرنده‌های جذابی هستند که در هیرکانی سکونت دارند. درخت راش و بلوط که تنه بینظیری از نظر استحکام دارد، کلی درختچه و بوته تماشایی مثل زغال‌اخته و آلوچه وحشی، ازگیل، زالزالک، تمشک و درختهای زیبایی مثل توسکا و زبان‌گنجشک و لور و سرو سابینا از مهمترین پوشش گیاهی جنگل‌های هیرکانی است. روباه سر دم سیاه و اسبچه خزری، از کمیاب‌ترین پستانداران در حال زیست در این جنگل هستند.
اسبچه خزری در جنگل‌های حوالی آمل زندگی می‌کند و برای نخستین‌بار این حیوان را در جنگل‌های هیرکانی کشف کرده‌اند. البته خیلی از حیواناتی که پیش از این در هیرکانی زندگی میکردند، حالا دیگر منقرض شدهاند و این یکی از نگرانیهای بزرگ حامیان محیط‌زیست، چه در ایران و چه در جهان، است.
شاید بپرسید انقراض یک گونه خاص از خزندگان یا پستانداران چه اهمیتی در این تنوع بینظیر موجودات زنده زمین دارد؟ مسئله اینجاست که هیرکانی یکی از جنگل‌های تأثیرگذار در کره زمین است و ازبین‌رفتن گونه‌های گیاهی یا جانوری در آن می‌تواند در چرخه حیات زمین اختلال به وجود بیاورد. نابودشدن هر گونه می‌تواند گونه دیگری را که به آن وابسته است، به سوی انقراض بکشاند و این‌طور همه چرخه حیات به‌آرامی تحت‌تأثیر قرار بگیرد.
از طرفی، امروزه میدانیم که برخی گونه‌های نادر حیوانی و گیاهی در جنگل‌های هیرکانی در هیچ جای دیگری از جهان پیدا نمیشوند و همین موضوع هیرکانی را به‌شدت مهم می‌کند.
از طرفی، امروزه میدانیم که برخی گونه‌های نادر حیوانی و گیاهی در جنگل‌های هیرکانی در هیچ جای دیگری از جهان پیدا نمیشوند و همین موضوع هیرکانی را به‌شدت مهم می‌کند.
چه بلایی بر سر هیرکانی میآید؟
یکی از ماجرا‌های دردناکی که در هیرکانی شاهدش هستیم، ساختمانها و ویلا‌هایی است که در میان این جنگل‌ها ساخته شده است. ازبین‌بردن درختانی که شاید از قدیمیترین موجودات زنده کره زمین باشند و ساختن ویلا‌های چندین‌طبقه و گران‌قیمت از عواملی است که به‌آرامی ضربه‌هایی مهلک به میراث سبز کشورمان وارد می‌کند. این روز‌ها که تصاویر و فیلمهای آتش سوزیهای مهیب را در این جنگل‌ها نشانمان میدهند، زخم تازهای بر درد‌های قبلی هیرکانی اضافه شده است.
گفته می‌شود یکی از علت‌های آتشسوزیها می‌تواند کاهش رطوبت در جنگل‌ها باشد؛ خشکی شدید که به گفته متخصصان محیط زیست، علت‌های مختلفی ازجمله چرای بیرویه و برداشتهای بیش از حد از منابع جنگلی دارد. سدسازی در مسیر رود‌های اطراف این جنگل‌ها بدون تحقیقات کافی هم باعث کاهش رطوبت و کم‌آب‌شدن منطقه شده است که احتمال ایجاد آتش سوزی را در آن تقویت می‌کند.
شاید طرح انتقال آب از دریای خزر به مناطق کویری سمنان را که مربوط به چندسال پیش است، به خاطر داشته باشید. طرحی که در همان زمان هم با مخالفتهای جدی روبهرو شد. سازمان جنگلبانی در یک بیانیه مفصل از میزان آسیبهای احتمالیاش گفت و خیلی از محققان حوزه آب و خاک با ارائه دلایل فراوانی، با آن مخالفت کردند. تا اجرای عملیاتی این طرح هنوز فرصت باقی است، اما اگر این اتفاق بیفتد، شاید حال هیرکانی از چیزی که اکنون هست هم وخیمتر شود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
